ေဂ်မိုး၊ ေမ၃၀ ၂၀၀၈။
ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားဟာ ျမန္မာျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆႏၵေတြကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္ အုိးအိမ္စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ေနသေယာင္ေယာင္ႏွင့္၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးအေပၚမွာ တရားဥပေဒေတြကို ေျပာင္ ေျပာင္တင္းတင္း ခ်ိဳးေဖါက္ေနပါတယ္။ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြ ႏိုင္ငံေရးအရ ကတိကဝတ္ေတြကို ခ်ိဳးေဖါက္တဲ့အခါတိုင္းမွာ ႏိုင္ငံတကာကဖိအားေတြ အင္နဲ႔အားနဲ႔ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလိုအခ်ိန္အခါတိုင္း စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးကို အကာအကြယ္ယူၿပီး ႏုိင္ငံတကာဖိအားေတြကို ေျပ ေလွ်ာ႔သြားေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္ေတြ ကိုယ္၌ကလည္း သူတို႔ႏိုင္ငံ စီပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္ကိုသာ ေရွးရႈၿပီး ျမန္မာျပည္သူလူထုဆႏၵထက္္ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး အရ အက်ိဳးအျမတ္ရရွိေရး၊ ဆက္ဆံေရးေျပလည္ေစေရးတို႔ကိုသာ အဓိက ဦးစားေပးေလ့ရွိပါတယ္။
အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားဟာ ျမန္မာ့အေရးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမႈေတြျပဳလုပ္တိုင္း အားနည္း ခ်က္ေတြရွိေနပါတယ္။ မၾကာေသးခင္ကမွ တိုက္ခတ္သြားခဲ့တဲ့ နာဂစ္မုန္တိုင္းအၿပီးမွာ အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ အားနည္း ခ်က္ေတြကို ပိုမိုထင္ရွားေပၚလြင္ေစခဲ့ပါတယ္။ နာဂစ္မုန္တိုင္းအၿပီး ႏိုင္ငံတကာက အကူအညီေတြကို စစ္အစိုးရဘက္မွ ျငင္းဆန္ေနခ်ိန္မွာ ထို္င္းႏိုင္ငံဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ စမတ္ ဆြန္ဒလာဝတ္ ကိုယ္တိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေမလ(၁၄)ရက္ေန႔မွာ သြားေရာက္ၿပီး ျပည္ပအကူအညီေတြကို လက္ခံဖို႔ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ခရီးစဥ္မွာ ဘာထူးျခားမႈေတြမွ ေပၚထြက္မလာခဲ့ေပမယ့္ စစ္အစိုးရဖန္တီးထားတဲ့ သရုပ္ျပ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းမွာ ထိုင္း ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ ဒုကၡသည္ေတြကို ေတြ႔ဆံုေပးၿပီး ႏိုင္ငံတကာအျမင္မွာ စစ္အစုိးရဘက္မွ ကယ္ဆယ္ ေရးလုပ္ငန္းေတြကို အားသြန္ခြန္စိုက္ လုပ္ကို္င္ေနသေယာင္ ထင္ေယာင္ထင္မွား ဓါတ္ပံုေတြနဲ႔ သတင္းေတြသာ ထိုင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ခရီးစဥ္အတြင္း ထြက္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။
ထိုင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ "ျမန္မာျပည္စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွ ႏိုင္ငံျခားသားကၽြမ္းက်င္သူ ကယ္ဆယ္ေရး သမား မလိုအပ္ပါဘူး" "အေျခအေနေတြအားလံုးကို သူတို႔ဘာသူတို႕ ေျဖရွင္းႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္" "ျမန္မာျပည္မွာ ေလေဘး ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ အစားအေသာက္ေတြ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရွိပါတယ္" အစရွိတဲ့ စစ္အစုိးရ ေျပာေစခ်င္တဲ့ စကားေတြကိုသာ စစ္အစိုးရအလိုက် ႏိုင္ငံတကာ သတင္းသ မားေတြ ကို ျပန္လည္ေျပာဆို ေပးခဲ့ပါ တယ္။
အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံသမၼတ ဆူဆီလို ဘန္းဘန္း ယူဒိုယႏို ဟာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးၾကီးသန္းေရႊနဲ႔ အေတာ္အသင့္ ရင္းႏွီးၾကသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံအႀကီးအကဲကိုယ္တိုင္ ေလေဘးဒုကၡသည္မ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္အျမန္ဆံုး အကူအညီေပးဖို႔ ႏိုင္ငံတကာမွ ကၽြမ္းက်င္သူ ကယ္ဆယ္ေရးသမားမ်ားကို ျမန္မာျပည္တြင္းအျမန္ဝင္ေရာက္ခြင့္ေပးဖို႔ရာ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုက္တြန္း ေျပာဆိုခဲ့တာမ်ိဳးေတြ မရွိခဲ့ပါဘူး။
နာဂစ္မုန္တိုင္းတိုက္ခတ္အၿပီး အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးမ်ား အစည္းအေဝးကို ေမလ(၁၉)ရက္ေန႔တြင္ စင္ကာပူႏုိင္ငံမွာက်င္းပခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း စကၤာပူႏိုင္ငံအစိုးရအေနႏွင့္ ဘယ္အခ်ိန္ ဘယ္ေနရာမွာ အစည္းအေဝးက်င္းပမယ္ ဆိုတဲ့သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို သတင္းမီဒီယာေတြကို အသိမေပးပဲ ထိန္ခ်န္ထားခဲ့ပါတယ္။ စကၤာပူႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ျမန္မာေတြအေနနဲ႔ကလဲ အစည္းအေဝးက်င္းပမည့္ ေနရာကိုသိရွိခဲ့လွ်င္ ဖိအားတစ္စံုတစ္ရာေပးတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ဆိုတာကို စကၤာပူအစိုးရဘက္က ႀကိဳတင္တြက္ခ်က္ ထားပံုရပါတယ္။ အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးမ်ား အစည္းအေဝးအၿပီးမွာ ျမန္မာေလေဘး ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ဘာမွထူးထူးျခားျခား ရလဒ္ေကာင္းေတြထြက္ေပၚမလာခဲ့ပါဘူး။ ႏိုင္ငံျခားေရး ဝန္ၾကီးဦးဥာဏ္ဝင္းမွ ဧရာဝတီတိုင္းအတြင္း ပ်က္စီးဆံုးရႈံုးမႈမ်ားအတြက္ ေဒၚလာ(၁၁) ဘီလ်ံေတာင္းဆိုတဲ့ အသံေတြ သာထြက္လာပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံကို အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံျဖစ္လာေအာင္ အဓိကေနရာမွေန တိုက္တြန္းေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ မေလးရွား ႏိုင္ငံ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း မဟာသီယာမိုဟာမက္ ဟာ မေလးရွားႏိုင္ငံ အစိုးရကို ျမန္မာ့ ေလေဘးဒုကၡသည္မ်ားအတြက္ အကူအညီ အေထာက္အပံ့မ်ားေပးဖို႔ တိုက္တြန္းမႈေတြမလုပ္ခဲ့ေပမယ့္ အေရး ေပၚ လိုအပ္ေနတဲ့ အကူအညီေတြကို လက္ေတြ႔ေပးေနတဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြကိုေတာ့ အျပစ္တင္ ေျပာၾကားတာေတြလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ "သူတို႔ပစၥည္းေတြကို ေပးပို႔တဲ့အခါမွာ ဒုကၡသည္ေတြကို လႈဖို႔ထက္ သူတို႔ ဘယ္က လာတယ္ ဆိုတာကို ေၾကညာတာေတြပဲ အၿမဲတမ္းေတြ႔ေနရတယ္။ သူတို႔ဟာအင္အား အႀကီးမားဆံုး အလႈရွင္ေတြျဖစ္တယ္ ဆိုတာကို ပိုမိုသိေအာင္ျပဳလုပ္ေနတာသာျဖစ္တယ္" ဆိုတဲ့စကားမ်ိဳးေတြနဲ႕သာ ျမန္မာ့အေရး အတြက္ အေရးေပၚလႈဒါန္းခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
အာဆီယံႏိုင္ငံေတြ ျမန္မာ့အေရးကို ဘယ္ေလာက္အေလးထားသလဲဆိုတာကို ပိုမိုေပၚလြင္ေစတာကေတာ့ ေမလ (၁၆) ရက္ေန႔ ကေမၻာဒီယားႏိုင္ငံေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာမွ နာဂစ္မုန္တိုင္းႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ေရးသား ေဖၚျပထားတဲ့ သတင္းစာအခ်ပ္ပိုမ်ားကို သတင္းစာအတြင္းမွ ဖယ္ရွားခိုင္းခဲ့တဲ့ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ေလေလး ဒုကၡသည္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားပါရွိေသာ သတင္းစာအခ်ပ္ပိုမ်ားကို ကေမၻာဒီယား ႏိုင္ငံျပန္ၾကားေရးဌာနမွ တရားမဝင္ဟုဆိုကာ ဖယ္ရွားခဲ့ျခင္းဟာ အာဆီယံႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွ အျခား အာဆီယံႏိုင္ငံအေပၚထားရွိတဲ့ သေဘာထားအမွန္ေတြကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရတဲ့ ျဖစ္ရပ္တခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြဟာ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားနဲ႔ အာဆီယံအဖြဲ႔ၾကီးတို႕ရဲ႕ ျမန္မာ့့အေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အခန္းက႑ေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ထိ ပါဝင္ပတ္သက္ႏိုင္မႈရွိတယ္ ဆိုတာကို ေလ့လာ အကဲခတ္လို႔ရတဲ့ ထင္သာျမင္သာတဲ့ အခ်က္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
အာဆီယံႏိုင္ငံတြင္းမွာ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံကေတာ့ျဖင့္ ျမန္မာစစ္အစိုးရကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဝဖန္ ေျပာဆိုေလ့ရွိပါတယ္။ မုန္တိုင္းျဖစ္ၿပီးမၾကာခင္မွာ ဆႏၵခံယူပြဲက်င္းပမည့္အေရးကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ေဝဖန္ခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံတကာကယ္ဆယ္ေရးႏွင့္ အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႔မ်ား ဝင္ေရာက္ခြင့္ရေတာ့မယ္ ဆိုတာႏွင့္ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံသမၼတ အာရိုယုိမွ ကုလအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ ႏွင့္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးသန္းေရႊ ေတြ႔စံုအၿပီး နာရီပိုင္းအတြင္းမွာပင္ သတင္းထုတ္ျပန္တာမ်ိဳးေတြရွိခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာ့စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားဟာ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ေမလ(၃၀) ဒီပဲယင္းအၾကမ္းဖက္မႈေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံတကာ ဖိအား ေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ခ်ိန္တိုင္းမွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ အမိုးအကာေအာက္ဝင္ၿပီး ပုန္းခိုေသာနည္းလမ္းျဖင့္ ေရွာင္လႊဲခဲ့ ပါတယ္ ဒီပဲယင္းအၾကမ္းဖက္မႈႀကီးပင္လွ်င္ (၅)ႏွစ္ျပည့္သြားခဲ့ပါၿပီ။ ဒီပဲယင္းမွာအၾကမ္းဖက္ခံခဲ့ရတဲ့ တရားလိုေတြကေတာ့ ယခုထိ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ခံေနရဆဲျဖစ္ပါတယ္။ စစ္အစိုးရဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး ေနာက္ပိုင္းမွာလဲ ကုလသမဂၢ၊ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာကို အာ ဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ အကာအကြယ္ေအာက္မွာပဲ မ်က္လွည့္ေတြျပေနခဲ့ပါတယ္။ ကုလသမဂၢ ကိုယ္စားလွယ္ မစၥတာဂန္ဘာရီ ကိုယ္တိုင္ စစ္အစိုးရ ကစားတဲ့အကြက္ထဲမွာသာ နစ္ေနခဲ့ပါတယ္။ စစ္အစိုးရဘက္က ႏိုင္ငံတကာဖိအားေတြကို ေရွာင္လႊဲဖို႔ႀကိဳးစားခ်ိန္တိုင္းမွာ အာဆီယံအသင္းႀကီးနဲ႔ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံေတြကို ေကာင္းေကာင္း အသံုးခ်ႏိုင္ခဲ့ၿပီး အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးကလည္း အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ ျပည္တြင္းေရးကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းမျပဳရဆိုတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြမွာပဲ အေျခခံၿပီး စစ္အစိုးရ ေျပာသမွ် ေတြကို ထာဝရေထာက္ခံလာခဲ့ပါတယ္။ အဆိုးဆံုးကေတာ့ အာဆီယံႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕ဟာ မိမိႏိုင္ငံ ကိုယ့္အက်ိဳးစီးပြားကိုသာ ၾကည့္ၿပီး အၿမဲတမ္းစစ္အစိုးရဘက္မွ ကာကြယ္ေျပာဆိုခဲ့တာေတြကို တစိုက္ မတ္မတ္ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။
ယခုေနာက္ဆံုး၂၀၀၈ နာဂစ္မုန္တိုင္းႏွင့္အတူ ႏိုင္ငံတကာဖိအားေတြ ျပင္းထန္ေနခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ အေျပာင္းအလဲတစ္ခုကို ၾကံဳလာရေတာ့မယ့္အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေရထဲမိုးထဲ အေရးတႀကီးျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ၾကီးက ကာဆီးထားျခင္းအားျဖင့္ ဥေရာပသမဂၢႏိုင္ငံေတြနဲ႔ အေနာက္ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားက အာဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးမ်က္ႏွာျဖင့္ ေနာက္ဆုတ္သြားခဲ့တာမ်ိဳးေတြရွိေနပါတယ္။ ျမန္မာေတြအမ်ားစု အမွန္တကယ္ လိုလားေနတာက အာဆီယံရဲ႕ "အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ ဆက္ဆံေရး" မ်ိဳးမဟုတ္ပါဘူး "အျပဳသေဘာေဆာင္ တဲ့ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ" "Constructive Intervention" မ်ိဳးသာျဖစ္ပါတယ္။
အမွန္တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ဝင္ေရာက္ဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့စဥ္ကတည္းက ျမန္မာျပည္သူလူထုဆႏၵအမွန္ျဖင့္ မဟုတ္ပဲ အာဏာသိမ္း စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ားရဲ႕ ဆႏၵသက္သက္ျဖင့္သာ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္လာရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကိုလည္း အာဆီယံႏိုင္ငံမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ား သိရွိၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
လတ္တေလာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ သက္တမ္းတိုးလိုက္သည့္တိုင္ေအာင္ အာဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးအေနႏွင့္ စစ္အစိုးရကိုျပစ္တင္ေဝဖန္ဖို႔ရာ ဝန္ေလးေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒ၊ ျမန္မာျပည္ရွိ လက္ရွိတည္ဆဲဥပေဒမ်ားအရ တရားဥပေဒအျပင္ဘက္မွာ ေရာက္ရွိေနသည္ကိုပင္ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးအေနႏွင့္ စစ္အစိုးရအေပၚ ျပစ္တင္ေဝဖန္ျခင္း၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို လႊတ္ေပးရန္ေတာင္းဆိုျခင္းမ်ားကို ရဲရဲတင္းတင္းမေတာင္းဆိုရဲခဲ့ပါဘူး။
ျပည္သူလုထုဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး အစိုးရက သူတို႔ရဲ႕ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပည္သူေတြရဲ႕ ေထာက္ခံမႈ ၉၂.၄၈% နဲ႔ အတည္ျပဳလိုက္ၿပီဆိုတာကို ေက်ညာလိုက္ၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးက ဘယ္လို တုန္႔ျပန္ လာ မယ္ဆိုတာကို ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။
စစ္အစိုးရကို ႏိုင္ငံတကာမ်က္ႏွာစာကို ဆြဲထုတ္လာၿပီး ႏိုင္ငံေရးအရ အျမတ္ထြက္ေအာင္ လုပ္ေပးေနတာဟာ အာဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးျဖစ္ၿပီး အျခားတဖက္မွာ ႏိုင္ငံတကာက စစ္အစိုးရကို အေျပာင္းအလဲေတြလုပ္ဖို႔ တိုက္တြန္း လာတဲ့အခါတိုင္းမွလဲ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးကပဲ ကာဆီးကာဆီးလုပ္ေနျပန္ပါတယ္ အဲဒီေတာ့ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးနဲ႔ ျမန္မာျပည္ဒီမိုကေရစီခရီးကို ဘယ္လိုဆက္သြားမလဲဆိုတာကို အတိုက္အခံေတြ စဥ္းစားရမည့္ အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးအတြက္ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးဟာ အတားအဆီး အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ သိသာထင္ရွားေနရင္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးအတြက္ အာဆီယံကို ဘယ္လိုလုပ္မလဲ ? အေလးအနက္ထား စဥ္းစားရေတာ့မယ့္အခ်ိန္ျဖစ္ေနပါၿပီ ဒီပဲယင္း အၾကမ္းဖက္မႈႀကီးသည္ပင္လွ်င္ (၅)ႏွစ္တင္းတင္းျပည့္ခဲ့ပါၿပီ။ ေနာက္ထပ္ စက္တင္ဘာေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး ႏွစ္ပတ္လည္ေတြနဲ႔ နာဂစ္မုန္တိုင္းႏွစ္ပတ္လည္ေတြသာ တစ္ႏွစ္ၿပီးတစ္ႏွစ္ တိုးၿပီးသြားမယ္ ျမန္မာ့အေရးဟာ အာဆီယံလက္ထဲမွာ "ထူးမျခားနား" ဇာတ္လမ္းအျဖစ္နဲ႕ပဲ ဆက္ရွိ္ေနဦးမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးအတြက္ အာဆီယံကို ဘယ္လိုလုပ္မလဲ?
ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားဟာ ျမန္မာျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆႏၵေတြကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္ အုိးအိမ္စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ေနသေယာင္ေယာင္ႏွင့္၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးအေပၚမွာ တရားဥပေဒေတြကို ေျပာင္ ေျပာင္တင္းတင္း ခ်ိဳးေဖါက္ေနပါတယ္။ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြ ႏိုင္ငံေရးအရ ကတိကဝတ္ေတြကို ခ်ိဳးေဖါက္တဲ့အခါတိုင္းမွာ ႏိုင္ငံတကာကဖိအားေတြ အင္နဲ႔အားနဲ႔ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလိုအခ်ိန္အခါတိုင္း စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးကို အကာအကြယ္ယူၿပီး ႏုိင္ငံတကာဖိအားေတြကို ေျပ ေလွ်ာ႔သြားေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္ေတြ ကိုယ္၌ကလည္း သူတို႔ႏိုင္ငံ စီပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္ကိုသာ ေရွးရႈၿပီး ျမန္မာျပည္သူလူထုဆႏၵထက္္ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး အရ အက်ိဳးအျမတ္ရရွိေရး၊ ဆက္ဆံေရးေျပလည္ေစေရးတို႔ကိုသာ အဓိက ဦးစားေပးေလ့ရွိပါတယ္။
အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားဟာ ျမန္မာ့အေရးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမႈေတြျပဳလုပ္တိုင္း အားနည္း ခ်က္ေတြရွိေနပါတယ္။ မၾကာေသးခင္ကမွ တိုက္ခတ္သြားခဲ့တဲ့ နာဂစ္မုန္တိုင္းအၿပီးမွာ အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ အားနည္း ခ်က္ေတြကို ပိုမိုထင္ရွားေပၚလြင္ေစခဲ့ပါတယ္။ နာဂစ္မုန္တိုင္းအၿပီး ႏိုင္ငံတကာက အကူအညီေတြကို စစ္အစိုးရဘက္မွ ျငင္းဆန္ေနခ်ိန္မွာ ထို္င္းႏိုင္ငံဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ စမတ္ ဆြန္ဒလာဝတ္ ကိုယ္တိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေမလ(၁၄)ရက္ေန႔မွာ သြားေရာက္ၿပီး ျပည္ပအကူအညီေတြကို လက္ခံဖို႔ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ခရီးစဥ္မွာ ဘာထူးျခားမႈေတြမွ ေပၚထြက္မလာခဲ့ေပမယ့္ စစ္အစိုးရဖန္တီးထားတဲ့ သရုပ္ျပ ကယ္ဆယ္ေရးစခန္းမွာ ထိုင္း ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ ဒုကၡသည္ေတြကို ေတြ႔ဆံုေပးၿပီး ႏိုင္ငံတကာအျမင္မွာ စစ္အစုိးရဘက္မွ ကယ္ဆယ္ ေရးလုပ္ငန္းေတြကို အားသြန္ခြန္စိုက္ လုပ္ကို္င္ေနသေယာင္ ထင္ေယာင္ထင္မွား ဓါတ္ပံုေတြနဲ႔ သတင္းေတြသာ ထိုင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ခရီးစဥ္အတြင္း ထြက္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။
ထိုင္းဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ "ျမန္မာျပည္စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွ ႏိုင္ငံျခားသားကၽြမ္းက်င္သူ ကယ္ဆယ္ေရး သမား မလိုအပ္ပါဘူး" "အေျခအေနေတြအားလံုးကို သူတို႔ဘာသူတို႕ ေျဖရွင္းႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္" "ျမန္မာျပည္မွာ ေလေဘး ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ အစားအေသာက္ေတြ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရွိပါတယ္" အစရွိတဲ့ စစ္အစုိးရ ေျပာေစခ်င္တဲ့ စကားေတြကိုသာ စစ္အစိုးရအလိုက် ႏိုင္ငံတကာ သတင္းသ မားေတြ ကို ျပန္လည္ေျပာဆို ေပးခဲ့ပါ တယ္။
အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံသမၼတ ဆူဆီလို ဘန္းဘန္း ယူဒိုယႏို ဟာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးၾကီးသန္းေရႊနဲ႔ အေတာ္အသင့္ ရင္းႏွီးၾကသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံအႀကီးအကဲကိုယ္တိုင္ ေလေဘးဒုကၡသည္မ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္အျမန္ဆံုး အကူအညီေပးဖို႔ ႏိုင္ငံတကာမွ ကၽြမ္းက်င္သူ ကယ္ဆယ္ေရးသမားမ်ားကို ျမန္မာျပည္တြင္းအျမန္ဝင္ေရာက္ခြင့္ေပးဖို႔ရာ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုက္တြန္း ေျပာဆိုခဲ့တာမ်ိဳးေတြ မရွိခဲ့ပါဘူး။
နာဂစ္မုန္တိုင္းတိုက္ခတ္အၿပီး အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးမ်ား အစည္းအေဝးကို ေမလ(၁၉)ရက္ေန႔တြင္ စင္ကာပူႏုိင္ငံမွာက်င္းပခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း စကၤာပူႏိုင္ငံအစိုးရအေနႏွင့္ ဘယ္အခ်ိန္ ဘယ္ေနရာမွာ အစည္းအေဝးက်င္းပမယ္ ဆိုတဲ့သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို သတင္းမီဒီယာေတြကို အသိမေပးပဲ ထိန္ခ်န္ထားခဲ့ပါတယ္။ စကၤာပူႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ျမန္မာေတြအေနနဲ႔ကလဲ အစည္းအေဝးက်င္းပမည့္ ေနရာကိုသိရွိခဲ့လွ်င္ ဖိအားတစ္စံုတစ္ရာေပးတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ဆိုတာကို စကၤာပူအစိုးရဘက္က ႀကိဳတင္တြက္ခ်က္ ထားပံုရပါတယ္။ အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးမ်ား အစည္းအေဝးအၿပီးမွာ ျမန္မာေလေဘး ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ဘာမွထူးထူးျခားျခား ရလဒ္ေကာင္းေတြထြက္ေပၚမလာခဲ့ပါဘူး။ ႏိုင္ငံျခားေရး ဝန္ၾကီးဦးဥာဏ္ဝင္းမွ ဧရာဝတီတိုင္းအတြင္း ပ်က္စီးဆံုးရႈံုးမႈမ်ားအတြက္ ေဒၚလာ(၁၁) ဘီလ်ံေတာင္းဆိုတဲ့ အသံေတြ သာထြက္လာပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံကို အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံျဖစ္လာေအာင္ အဓိကေနရာမွေန တိုက္တြန္းေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ မေလးရွား ႏိုင္ငံ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း မဟာသီယာမိုဟာမက္ ဟာ မေလးရွားႏိုင္ငံ အစိုးရကို ျမန္မာ့ ေလေဘးဒုကၡသည္မ်ားအတြက္ အကူအညီ အေထာက္အပံ့မ်ားေပးဖို႔ တိုက္တြန္းမႈေတြမလုပ္ခဲ့ေပမယ့္ အေရး ေပၚ လိုအပ္ေနတဲ့ အကူအညီေတြကို လက္ေတြ႔ေပးေနတဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြကိုေတာ့ အျပစ္တင္ ေျပာၾကားတာေတြလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ "သူတို႔ပစၥည္းေတြကို ေပးပို႔တဲ့အခါမွာ ဒုကၡသည္ေတြကို လႈဖို႔ထက္ သူတို႔ ဘယ္က လာတယ္ ဆိုတာကို ေၾကညာတာေတြပဲ အၿမဲတမ္းေတြ႔ေနရတယ္။ သူတို႔ဟာအင္အား အႀကီးမားဆံုး အလႈရွင္ေတြျဖစ္တယ္ ဆိုတာကို ပိုမိုသိေအာင္ျပဳလုပ္ေနတာသာျဖစ္တယ္" ဆိုတဲ့စကားမ်ိဳးေတြနဲ႕သာ ျမန္မာ့အေရး အတြက္ အေရးေပၚလႈဒါန္းခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
အာဆီယံႏိုင္ငံေတြ ျမန္မာ့အေရးကို ဘယ္ေလာက္အေလးထားသလဲဆိုတာကို ပိုမိုေပၚလြင္ေစတာကေတာ့ ေမလ (၁၆) ရက္ေန႔ ကေမၻာဒီယားႏိုင္ငံေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာမွ နာဂစ္မုန္တိုင္းႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ေရးသား ေဖၚျပထားတဲ့ သတင္းစာအခ်ပ္ပိုမ်ားကို သတင္းစာအတြင္းမွ ဖယ္ရွားခိုင္းခဲ့တဲ့ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ေလေလး ဒုကၡသည္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားပါရွိေသာ သတင္းစာအခ်ပ္ပိုမ်ားကို ကေမၻာဒီယား ႏိုင္ငံျပန္ၾကားေရးဌာနမွ တရားမဝင္ဟုဆိုကာ ဖယ္ရွားခဲ့ျခင္းဟာ အာဆီယံႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွ အျခား အာဆီယံႏိုင္ငံအေပၚထားရွိတဲ့ သေဘာထားအမွန္ေတြကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရတဲ့ ျဖစ္ရပ္တခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြဟာ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားနဲ႔ အာဆီယံအဖြဲ႔ၾကီးတို႕ရဲ႕ ျမန္မာ့့အေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အခန္းက႑ေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ထိ ပါဝင္ပတ္သက္ႏိုင္မႈရွိတယ္ ဆိုတာကို ေလ့လာ အကဲခတ္လို႔ရတဲ့ ထင္သာျမင္သာတဲ့ အခ်က္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
အာဆီယံႏိုင္ငံတြင္းမွာ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံကေတာ့ျဖင့္ ျမန္မာစစ္အစိုးရကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဝဖန္ ေျပာဆိုေလ့ရွိပါတယ္။ မုန္တိုင္းျဖစ္ၿပီးမၾကာခင္မွာ ဆႏၵခံယူပြဲက်င္းပမည့္အေရးကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ေဝဖန္ခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံတကာကယ္ဆယ္ေရးႏွင့္ အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႔မ်ား ဝင္ေရာက္ခြင့္ရေတာ့မယ္ ဆိုတာႏွင့္ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံသမၼတ အာရိုယုိမွ ကုလအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ ႏွင့္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးသန္းေရႊ ေတြ႔စံုအၿပီး နာရီပိုင္းအတြင္းမွာပင္ သတင္းထုတ္ျပန္တာမ်ိဳးေတြရွိခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာ့စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားဟာ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ေမလ(၃၀) ဒီပဲယင္းအၾကမ္းဖက္မႈေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံတကာ ဖိအား ေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ခ်ိန္တိုင္းမွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ အမိုးအကာေအာက္ဝင္ၿပီး ပုန္းခိုေသာနည္းလမ္းျဖင့္ ေရွာင္လႊဲခဲ့ ပါတယ္ ဒီပဲယင္းအၾကမ္းဖက္မႈႀကီးပင္လွ်င္ (၅)ႏွစ္ျပည့္သြားခဲ့ပါၿပီ။ ဒီပဲယင္းမွာအၾကမ္းဖက္ခံခဲ့ရတဲ့ တရားလိုေတြကေတာ့ ယခုထိ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ခံေနရဆဲျဖစ္ပါတယ္။ စစ္အစိုးရဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး ေနာက္ပိုင္းမွာလဲ ကုလသမဂၢ၊ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာကို အာ ဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ အကာအကြယ္ေအာက္မွာပဲ မ်က္လွည့္ေတြျပေနခဲ့ပါတယ္။ ကုလသမဂၢ ကိုယ္စားလွယ္ မစၥတာဂန္ဘာရီ ကိုယ္တိုင္ စစ္အစိုးရ ကစားတဲ့အကြက္ထဲမွာသာ နစ္ေနခဲ့ပါတယ္။ စစ္အစိုးရဘက္က ႏိုင္ငံတကာဖိအားေတြကို ေရွာင္လႊဲဖို႔ႀကိဳးစားခ်ိန္တိုင္းမွာ အာဆီယံအသင္းႀကီးနဲ႔ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံေတြကို ေကာင္းေကာင္း အသံုးခ်ႏိုင္ခဲ့ၿပီး အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးကလည္း အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ ျပည္တြင္းေရးကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းမျပဳရဆိုတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြမွာပဲ အေျခခံၿပီး စစ္အစိုးရ ေျပာသမွ် ေတြကို ထာဝရေထာက္ခံလာခဲ့ပါတယ္။ အဆိုးဆံုးကေတာ့ အာဆီယံႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕ဟာ မိမိႏိုင္ငံ ကိုယ့္အက်ိဳးစီးပြားကိုသာ ၾကည့္ၿပီး အၿမဲတမ္းစစ္အစိုးရဘက္မွ ကာကြယ္ေျပာဆိုခဲ့တာေတြကို တစိုက္ မတ္မတ္ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။
ယခုေနာက္ဆံုး၂၀၀၈ နာဂစ္မုန္တိုင္းႏွင့္အတူ ႏိုင္ငံတကာဖိအားေတြ ျပင္းထန္ေနခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ အေျပာင္းအလဲတစ္ခုကို ၾကံဳလာရေတာ့မယ့္အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေရထဲမိုးထဲ အေရးတႀကီးျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ၾကီးက ကာဆီးထားျခင္းအားျဖင့္ ဥေရာပသမဂၢႏိုင္ငံေတြနဲ႔ အေနာက္ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားက အာဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးမ်က္ႏွာျဖင့္ ေနာက္ဆုတ္သြားခဲ့တာမ်ိဳးေတြရွိေနပါတယ္။ ျမန္မာေတြအမ်ားစု အမွန္တကယ္ လိုလားေနတာက အာဆီယံရဲ႕ "အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ ဆက္ဆံေရး" မ်ိဳးမဟုတ္ပါဘူး "အျပဳသေဘာေဆာင္ တဲ့ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ" "Constructive Intervention" မ်ိဳးသာျဖစ္ပါတယ္။
အမွန္တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ဝင္ေရာက္ဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့စဥ္ကတည္းက ျမန္မာျပည္သူလူထုဆႏၵအမွန္ျဖင့္ မဟုတ္ပဲ အာဏာသိမ္း စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးမ်ားရဲ႕ ဆႏၵသက္သက္ျဖင့္သာ အာဆီယံအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္လာရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကိုလည္း အာဆီယံႏိုင္ငံမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ား သိရွိၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
လတ္တေလာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ သက္တမ္းတိုးလိုက္သည့္တိုင္ေအာင္ အာဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးအေနႏွင့္ စစ္အစိုးရကိုျပစ္တင္ေဝဖန္ဖို႔ရာ ဝန္ေလးေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒ၊ ျမန္မာျပည္ရွိ လက္ရွိတည္ဆဲဥပေဒမ်ားအရ တရားဥပေဒအျပင္ဘက္မွာ ေရာက္ရွိေနသည္ကိုပင္ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးအေနႏွင့္ စစ္အစိုးရအေပၚ ျပစ္တင္ေဝဖန္ျခင္း၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို လႊတ္ေပးရန္ေတာင္းဆိုျခင္းမ်ားကို ရဲရဲတင္းတင္းမေတာင္းဆိုရဲခဲ့ပါဘူး။
ျပည္သူလုထုဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး အစိုးရက သူတို႔ရဲ႕ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပည္သူေတြရဲ႕ ေထာက္ခံမႈ ၉၂.၄၈% နဲ႔ အတည္ျပဳလိုက္ၿပီဆိုတာကို ေက်ညာလိုက္ၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးက ဘယ္လို တုန္႔ျပန္ လာ မယ္ဆိုတာကို ေစာင့္ၾကည့္ရဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။
စစ္အစိုးရကို ႏိုင္ငံတကာမ်က္ႏွာစာကို ဆြဲထုတ္လာၿပီး ႏိုင္ငံေရးအရ အျမတ္ထြက္ေအာင္ လုပ္ေပးေနတာဟာ အာဆီယံ အဖြဲ႔ႀကီးျဖစ္ၿပီး အျခားတဖက္မွာ ႏိုင္ငံတကာက စစ္အစိုးရကို အေျပာင္းအလဲေတြလုပ္ဖို႔ တိုက္တြန္း လာတဲ့အခါတိုင္းမွလဲ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးကပဲ ကာဆီးကာဆီးလုပ္ေနျပန္ပါတယ္ အဲဒီေတာ့ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးနဲ႔ ျမန္မာျပည္ဒီမိုကေရစီခရီးကို ဘယ္လိုဆက္သြားမလဲဆိုတာကို အတိုက္အခံေတြ စဥ္းစားရမည့္ အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးအတြက္ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီးဟာ အတားအဆီး အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ သိသာထင္ရွားေနရင္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးအတြက္ အာဆီယံကို ဘယ္လိုလုပ္မလဲ ? အေလးအနက္ထား စဥ္းစားရေတာ့မယ့္အခ်ိန္ျဖစ္ေနပါၿပီ ဒီပဲယင္း အၾကမ္းဖက္မႈႀကီးသည္ပင္လွ်င္ (၅)ႏွစ္တင္းတင္းျပည့္ခဲ့ပါၿပီ။ ေနာက္ထပ္ စက္တင္ဘာေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး ႏွစ္ပတ္လည္ေတြနဲ႔ နာဂစ္မုန္တိုင္းႏွစ္ပတ္လည္ေတြသာ တစ္ႏွစ္ၿပီးတစ္ႏွစ္ တိုးၿပီးသြားမယ္ ျမန္မာ့အေရးဟာ အာဆီယံလက္ထဲမွာ "ထူးမျခားနား" ဇာတ္လမ္းအျဖစ္နဲ႕ပဲ ဆက္ရွိ္ေနဦးမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးအတြက္ အာဆီယံကို ဘယ္လိုလုပ္မလဲ?
No comments:
Post a Comment